Panjabrao Dakh Hawaman Andaj : गेल्या काही दिवसांपासून राज्यात सक्रिय असलेल्या पावसाचा जोर आता काही भागांतून कमी होण्याची चिन्हे आहेत. हवामान अभ्यासक माणिकराव खुळे यांनी या संदर्भात एक महत्त्वपूर्ण आणि दिलासादायक अंदाज वर्तवला आहे. दसऱ्यानंतर पावसाची उघडीप अपेक्षित असली तरी, आजपासूनच राज्यातील बहुतांश जिल्ह्यांमध्ये मोठा पाऊस थांबून सूर्यदर्शन होण्याची शक्यता आहे.
हा बदल शेतकऱ्यांसाठी एक सुवर्णसंधी घेऊन आला आहे. रखडलेल्या शेतकामांना गती देण्यासाठी आणि रब्बी हंगामाची तयारी करण्यासाठी हा काळ अत्यंत अनुकूल ठरू शकतो.
आजपासून १८ जिल्ह्यांमध्ये पावसाचा जोर कमी
खुळे यांच्या अंदाजानुसार, महाराष्ट्राच्या बहुतांश भागाला पावसापासून मोठा दिलासा मिळणार आहे.
- प्रभावित जिल्हे: मुंबईसह संपूर्ण कोकण किनारपट्टी आणि विदर्भ वगळता मराठवाडा, खान्देश, नाशिक, अहमदनगर, पुणे, सातारा, सांगली, कोल्हापूर आणि सोलापूर अशा १८ जिल्ह्यांमध्ये आजपासून पावसाचा जोर कमी होईल.
- सद्यस्थिती: या जिल्ह्यांमध्ये पाऊस पूर्णपणे थांबणार नसला तरी, मोठा पाऊस येणार नाही आणि केवळ तुरळक ठिकाणी हलक्या ते मध्यम स्वरूपाच्या सरींची शक्यता राहील.
कोकण आणि विदर्भात मात्र पाऊस कायम
राज्याच्या उर्वरित भागाला दिलासा मिळत असला तरी, या दोन विभागांत पावसाची शक्यता कायम आहे:
- मुंबईसह कोकण किनारपट्टी आणि विदर्भातील सर्व जिल्ह्यांमध्ये पावसाचा जोर कायम राहील.
- या भागांमध्ये दसऱ्यानंतरही मध्यम ते जोरदार पावसाच्या सरींची शक्यता कायम राहणार असल्याचे खुळे यांनी स्पष्ट केले आहे.
पाऊस कमी होण्याची प्रमुख कारणे
राज्यावरचा पावसाचा प्रभाव कमी होण्यामागे मुख्यत्वे कमी दाबाच्या क्षेत्राची हालचाल कारणीभूत आहे:
- कमी दाबाचे क्षेत्र पश्चिमेकडे सरकले: राज्यात पाऊस देणारे कमी दाबाचे क्षेत्र आता पश्चिमेकडे सरकले आहे. हे क्षेत्र सौराष्ट्रातील खंबायतच्या आखाताजवळ पोहोचले आहे.
- अरबी समुद्रात प्रवेश: पुढील २४ तासांत हे कमी दाबाचे क्षेत्र अरबी समुद्रात प्रवेश करेल आणि पुन्हा तीव्र कमी दाबाच्या क्षेत्रात रूपांतरित होऊन ओमानच्या दिशेने निघून जाईल. या हालचालीमुळे महाराष्ट्रावरील पावसाचा प्रभाव तात्पुरता कमी झाला आहे.
- मान्सूनची स्थिती स्थिर: देशातून परतीच्या प्रवासाला लागलेला मान्सून सध्या वेरावळ, भरूच, उज्जैन, झाशी आणि शहाजहानपूर या शहरांदरम्यानच्या सीमारेषेवर स्थिर आहे. पुढील पाच दिवस, म्हणजेच शुक्रवार, ३ ऑक्टोबरपर्यंत मान्सून याच ठिकाणी थांबण्याची शक्यता आहे.
शेतकऱ्यांसाठी सुवर्णसंधी: या कामांना त्वरित वेग द्या
राज्यातील बहुतांश भागांत पावसाने उघडीप देण्याची शक्यता असल्याने, शेतकऱ्यांनी या वेळेचा सदुपयोग करून खालील महत्त्वाची कामे पूर्ण करावीत:
- खरीप पिकांची काढणी: मका, सोयाबीन, बाजरी, भुईमूग आणि लवकर आलेले धान (भात) यांसारख्या खरीप पिकांची काढणी (Harvesting) त्वरित करून घ्यावी.
- रब्बी हंगामाची तयारी: जमिनीला वाफसा आल्यानंतर हरभरा आणि रब्बी ज्वारीची पेरणी सुरू करावी.
- लागवड आणि छाटणी: कांदा बियाणे टाकणे आणि द्राक्ष बागेची छाटणी (Pruning) यांसारखी कामे पूर्ण करावीत.
- जमीन तयार करणे: भाजीपाला पिकांची काढणी आणि इतर रब्बी पिकांच्या लागवडीसाठी जमीन तयार करणे.
बंगालच्या उपसागरात नवीन प्रणाली:
- नवीन वाऱ्याची स्थिती: मंगळवार, ३० सप्टेंबर रोजी अंदमानजवळ बंगालच्या उपसागरात एक चक्रीय वाऱ्याची स्थिती (Cyclonic Circulation) निर्माण होत आहे.
- धोका कमी: ही प्रणाली उत्तर आणि उत्तर-मध्य भारताच्या दिशेने सरकण्याची शक्यता असल्याने महाराष्ट्रावरील पावसाचा धोका तूर्तास कमी आहे. यामुळे ऑक्टोबरच्या दुसऱ्या आठवड्यात (८-९ ऑक्टोबर) अपेक्षित असलेल्या परतीच्या पावसाच्या चौथ्या आवर्तनाचा धोका सध्या कमी जाणवत आहे.
महत्वाचे आवाहन: शेतकऱ्यांनी कोणताही मोठा निर्णय घेण्यापूर्वी हवामान विभागाच्या अधिकृत अंदाजाचा कानोसा घ्यावा आणि वातावरणातील बदलांनुसार सावधगिरी बाळगावी.